YKS sonrası üniversite tercihinde son üç güne girildi. Yaklaşık 1.5 milyon aday okumak istediği şehir, üniversite ve bölüm için tercihini 13 Ağustos’a kadar yapacak. Ancak ekonomik kriz ve derinleşen yoksulluğun etkisiyle bu tercihlerde barınma ve beslenme giderlerini de hesap etmek zorunda. Oturduğu kentten bir başka kente giderek eğitim almanın maliyeti oldukça ağır
Türkiye’de 3 milyon 536 bin 439 bin lisans öğrencisi bulunuyor. Barınmak için başvurulacak ilk adres olan devlet yurtlarında kapasite son bir yılda sadece 2 bin artarak 996 bin 306’ya çıkarıldı. Kredi Yurtlar Kurumu’na ait bir yurtta kalmayı başaran öğrenci aylık 517 lira ile 855 lira arasında ücret ödemek zorunda.
Devlet yurtlarındaki kapasite yetersizliği öğrencileri özel yurt ve ev tercihi kullanmaya zorluyor. Bu da büyük bir maddi yük anlamına geliyor. Birçok öğrenci temel ihtiyaçlarını karşılayabilmek için okurken aynı zamanda da çalışmak zorunda kalıyor.
İSTANBUL’DA ÖĞRENCİ OLMAK ZOR
60’tan fazla üniversitenin bulunduğu İstanbul’da İPA verilerine göre yaklaşık 800 bin üniversite öğrencisi yaşıyor.
Kentteki KYK yurtlarındaki kapasite 58 bin. Kent dışından gelen öğrencilerin yaklaşık %30’unun barınma talebini karşılayabiliyor.
KYK’da kalamayan öğrenciler ise özel yurtlara yöneliyor. Özellikle Beşiktaş, Kadıköy ve Fatih gibi ilçelerdeki özel yurt fiyatları öğrencilerin ve ailelerin ceplerini zorlayan cinsten. İstanbul'da özel yurtlarda tek kişilik bir odanın fiyatı ortalama 31 bin liradan başlarken iki ve daha fazla kapasiteli odaların fiyatı ise 24 bin lira gibi rakamlara ulaştı. Yükselen ev kiraları da öğrencilere bir alternatif olmaktan çok asgari ücretli aileleri sarsmaya devam ediyor. Yine Beşiktaş ve Kadıköy’deki ev kiraları geçen seneye göre yüzde 29’luk bir artışla 45 bin liraya çıktı. İstanbul Üniversitesine ev sahipliği yapan Fatih’te ise kiralar 20 bin liradan başlıyor.
İPA’nın 2024 Haziran ayında yayımladığı rapora göre 2024- 2025 yılında özel yurtta kalan öğrencinin yaşam maliyeti aylık 22 bin 920 TL olarak hesaplanırken öğrenci evindeki ortalama yaşam maliyeti 18 bin 750 olarak kayıtlara geçti.
• İZMİR
İzmir’de toplam 26 KYK yurdu ve 36 bin 187 kişilik yatak kapasitesi bulunurken öğrenci sayısı ise 173 bin 920. Özel yurtlarda ise tek kişilik odalar ortalama 20 bin liradan, 2 kişilik odalarda fiyat 15 bin TL’den başlıyor. İzmir’de öğrencilerin yoğun olarak ikamet ettiği semtlerden Bornova’da kiralar geçen seneye göre yüzde 25 zamlanarak 30 bini buldu, Konak ilçesinde ise 23 bine ulaştı.
• ANKARA
Türkiye’nin köklü üniversitelerine ev sahipliği yapan başkent Ankara’da ise 315 bin 434 öğrenci bulunuyor. Buna karşın toplam 40 KYK yurdunda 45 bin 318 kişilik yatak mevcut. Özel yurtlarda da tek kişilik odaların fiyatları 26 bin 500, 2 kişilik odalar ise 16 bin 500 liradan başlıyor. Ankara’da öğrencilerin yöneldiği ilçelerden olan Bahçelievler, Beşevler ve Emek ilçelerinde de kira fiyatları 42 bin ile birinciliği taşıyor.
• ESKİŞEHİR
Öğrenci şehri olarak adlandırılan Eskişehir’de 12 yurt bulunurken toplam kapasite 16 bin 882. En düşük özel yurt ücreti ise 9 binden başlayıp 25 bin liraya kadar çıkıyor. Ev kiraları ise üç büyük şehre göre daha düşük seyrediyor. Kiralar geçen yıla oranla yüzde 23 zamlanarak 16 bin lira oldu. Eskişehir’de örgün öğretimde bulunan öğrenci sayısı ise 59 bin 5’ti.
∗∗∗
KARIN DOYURMUYOR
Ancak sorun barınmayla bitmiyor. KYK tarafından lisans öğrencileri için belirlenen aylık burs ve kredi miktarı 3 bin lira. Alınan 3 bin lira burs, öğrencilerin yalnızca yemeğini karşılamaya yetiyor. Türkiye’de devlet üniversitelerinde yemekhane ücreti ortalama 35 lira. Öğrencinin okulda günde iki öğün yemek yemesi halinde bir ayın sonunda bursundan geriye kalan para sadece 900 lira. Ulaşım masrafları düşünüldüğünde ise elde kalan para eriyip gidiyor. Tüm bunlar göz önüne alındığında bir üniversite öğrencisi günlük ortalama 100 TL ile geçinmeye mecbur bırakılıyor. Giyim, kitap, sosyalleşme masraflarının olmadığı en asgari senaryoda bile bir öğrencinin bu şartlarda geçinmesi imkansız hale geldi.
∗∗∗
BURS ORANI DÜŞTÜ
İPA’nın Kasım 2024’de yayımladığı rapora göre devletin toplam harcamaları içindeki burs ve kredi oranları azaldı. 2021 yılında yüzde 0,35 olan bütçe içindeki burs oranının 2023 yılında yüzde 0,23’e düştü. İPA’nın Nisan 2025’te hazırladığı rapora göre ise İstanbul üniversitesinde okuyan biri 2008 yılında aldığı KYK bursu ile 213 adet öğle yemeği yiyebiliyorken 2025 yılında 86 adet yiyebiliyor. Ayrıca bir öğrenci 2008 yılında devlet bursu ile 40 devlet tiyatroları bileti alabilirken bugün yalnızca 9 adet alabiliyor. Rapora göre 2005 yılında bir öğrenci bursu ile ayda 8 konser bileti alabilecekken 2025’teki bursuyla ortalama 2 bilet alabiliyor. Rapor öğrenci burslarının enflasyon altında yaşadığı ezilmeyi, bu ezilmenin yaşam ve sosyal ihtiyaçlarını nasıl etkilediğini gösteriyor.
