Aile Hekimlerinden Torba Yasa Tepkisi

Geçen haftalarda TBMM Sağlık Komisyonu'nda görüşülerek kabul edilen, sağlıkta çeşitli düzenlemelerle, değişiklikleri barındıran torba yasa teklifi, sağlık çalışanları ve örgütlerinin tepkisine yol açmıştı. AHESEN Genel Başkanı Dr. Ahmet Kandemir de teklifin aile hekimliğiyle ilgili değişiklikler ve aile hekimliğine etkisi hakkında yazılı bir açıklama yaptı. Dr. Kandemir, şu görüşlere yer verdi:

“SESİMİZ DUYULMADI: Meclis Sağlık Komisyonu'na sunulan kanun teklifine ait itirazlarımızı geçtiğimiz günlerde bir açıklama ile dile getirdik. Komisyon görüşmeleri esnasında, biz ve diğer ilgili sivil toplum örgütleri bu kanun tasarısındaki yanlışları ve olası kötü sonuçlarını gerek milletvekillerine ulaşarak gerekse basın yoluyla gündeme getirdik. Ancak üzülerek, çabalarımızın sonuçsuz kaldığını ve sesimizin duyulmadığını belirtmek isteriz. Çalışma, göstermelik olarak çıkarıldığını düşündüğümüz bir madde haricinde, kanunlaşması halinde sağlık sistemi ve sağlık çalışanlarını ciddi sıkıntıya sokacak, kaos yaratmaya zemin oluşturabilecek ve idareye, anayasaya aykırı olarak sınırsız yetkiler veren maddelerle maalesef komisyondan geçti.

GEREKİRSE PROTESTO HAKKIMIZI KORKMADAN UYGULAYACAĞIZ: Saha dikkate alınmadan, konunun ilgilileri muhatap olarak görülmeden, hukuka alenen aykırı ve adeta inatlaşma ile komisyondan geçirilen bu tasarının, yasalaşmaması adına mücadelemizi sürdüreceğiz. Gereklilik halinde daha evvel olduğu gibi Anayasa'nın bize tanıdığı protesto haklarımızı korkmadan uygulayacak ve sistemin çıkmaza sokulmaması adına görüşlerimizi, doğrularımızı dile getirmekten geri durmayacağız."

“GEREKÇE İLE MADDE ARASINDA UYUMSUZLUK VARDIR: Aile Hekimliği Kanunu’nun 3’üncü maddesinin başlığında yer alan 've mali haklar' ibaresi 'hak ve yükümlülükleri' şeklinde değiştirilmiş, ikinci fıkrasının birinci cümlesinde yer alan 'aile hekimi tarafından belirlenen ve' ibaresi madde metninden çıkarılmış. Söz konusu maddenin 7'inci fıkrasına, birinci cümlesinde yer alan 'gelişmişlik düzeyi' ibaresinden sonra gelmek üzere 'Bakanlıkça karşılanmadığı takdirde' ibaresi eklenmiş. Kanunun gerekçesinde Anayasa Mahkemesi'nin 21/06/2022 tarihli ve E.2022/43-K.2022/81 sayılı Kararı ile 5258 sayılı Aile Hekimliği Kanunu'nun 8’inci maddesinin ikinci fıkrasında yer alan 'sözleşmenin feshini gerektiren nedenler' ibaresi iptal edilmiş olup, iptal kararı 5/5/2023 tarihinde yürürlüğe girecektir. Anayasa Mahkemesi kararı doğrultusunda 'disiplin cezalarına ve sözleşmenin feshine ilişkin hususlar kanunla düzenlenmektedir' şeklinde hüküm oluşturulmuş ancak gerekçe ile madde arasında uyumsuzluk söz konusudur. 

İDAREYE KEYFİYET SAĞLAYAN BU DÜZENLEMENİN KABULÜ MÜMKÜN DEĞİLDİR: Aile hekimi tarafından belirlenen maddesinin kaldırılarak müdürlük inisiyatifine bırakılması, aile sağlığı çalışanının istediği ve anlaştığı hekimle özgürce sözleşme yapmasının önünü tıkamaktadır. Bu maddenin kaldırılmasıyla idareye aile hekimliğinde çalışmak isteyen çalışanı idarenin belirleyeceği birime de görevlendirme hakkı verilmekte. Böylece idareye, aile sağlığı çalışanının tercihini kullandırıp kullandırmama inisiyatifi doğmaktadır. Mevcut mevzuatta, aile hekiminden görüş alınması, çalışma barışını güvenceye almakla birlikte sözleşmenin sorumluluğunu taraflar arasında paylaştırmaktadır. Buna istinaden, başta sözleşmede görüşü alınarak onay veren hekimin, sözleşmeyi yenilememe isteğinin ciddi hukuki gerekçelere dayandırılması gerekmekte ve nitekim keyfi sözleşme yenilememe istekleri de hukuk karşısında kabul görmemektedir. Ancak yeni düzenleme ile sözleşme şartları ve yenileyip yenilememe hakkı tamamen idareye bırakılmak istenerek çalışanın her tür söz ve seçim hakkı elinden alınmak istenmektedir. Ayrıca, aile hekimliği kanun ve mevzuatları yetersiz ve birçok konu muğlak olması nedeniyle her İl Sağlık Müdürlüğü kendi işleyişine göre uygulamaları, eşit ve adil sözleşme şartlarının önüne geçebilecektir. Dolayısı ile aile sağlı çalışanı sözleşme şartları üzerinde yapılmasında da sonlandırılmasında da idareye keyfiyet sağlayan bu düzenlemenin kabulü mümkün değildir. 

AİLE ÇALIŞANLARININ İŞ BULMASI ZORLAŞTI: Aile sağlığı çalışanlarının kendi şartlarına ve tercihlerine uygun iş bulması da zorlaşmış, boş birimlere hangi Aile Sağlığı Çalışanını yerleştireceği idarelerin inisiyatifine bırakılmıştır. İnisiyatifin idarelere bırakılması, aile hekimliğinde aile hekimi, aile sağlığı salışanı ve diğer personelin birlikte bir ekip oluşturdukları ve verilecek hizmetin de ekip anlayışı çerçevesinde sunulması gerekliliğiyle sağlık hizmetinin daha etkin ve verimli işlemesi bakımından da sakıncalar içermektedir. Aile hekimliğindeki tüm personelin uyum içerisinde çalışması ilkesi ile oluşturulan Aile Hekimliği Kanunu’nun özüne aykırı bir düzenleme olduğu gibi diğer yönetmelik ve düzenlemelerle de uyumsuzluk içermektedir.  

BU ŞEKİLDE BİR DÜZENLEME SADECE KAOS YARATIR: Bakanlıkça karşılanmadığı takdirde bu maddenin kanun yapma tekniğine aykırı olarak çıkarılması önerilmiştir. Bu şekilde bir düzenleme sadece kaos yaratır. Kanunun herkes tarafından net anlaşılması gerekir. Anayasa'nın 128. maddesi kamu görevlilerinin görev ve özlük haklarının kanunla belirlenmesini zorunlu kılarken idarenin keyfiyetinin önüne geçmeye çalışmış ve düzenin sorunsuz işlemesi için kuralların kesin olması gerektiği ihtiyacıyla hareket etmiştir.  Bakanlıkça karşılanacak kalemlerin ne olduğu ise belli değildir.  Yasama yapılırken maddelerde ana kural ve istisna ilişkisi, maddenin fıkra ve bent biçimindeki yapısal dizilişi, konunun genelden ayrıntıya doğru giden maddelerle düzenlenmesi, madde numara ve kenar başlıkları, maddelerin birbirleriyle bağlantısının ortaya konulması gerekir.   

657’DEKİ DÜZENLEME AİLE HEKİMLERİ İÇİN UYGULANAMAZ: Aile hekimliğinde teşkilatlanma hususunda bir düzenleme yoktur. Aile hekimi, sözleşmeli personel olduğu ve birimler bağımsız çalıştığı için doğrudan İl Sağlık Müdürlüğü'ne bağlıdır. İlçe Sağlık teşkilatlanması içerisinde de değildir. Amirleri bulunmamaktadır. Bu durumda 657’deki düzenlemelerin büyük bir kısmı aile hekimliği için uygulanamaz. Burada kamudan gelenler için kademe ilerlemesinin durdurulması cezası verilirken, kamu dışından gelenlerle yapılan sözleşmeler için aylıktan kesme cezası öngörülmüştür. Anayasa’nın eşitlik ilkesine aykırılık söz konusudur. Ayrıca iki kere aylıktan kesme cezası uygulanmasına yol açılmaktadır. 

Yine Sözleşmeli olarak çalışan aile hekimi ve aile sağlığı çalışanlarının eski kadro veya pozisyonlarına atanabilmeleri için sözleşmelerinin devlet memurluğundan çıkarma cezasını gerektiren fiilleri nedeniyle sona ermemiş olması gerekir. 

ANAYASA’YA DA AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİ'NE DE AYKIRIDIR: Aile hekimliği çalışanları, Aile Hekimliği Kanunu’na tabidirler. Dolayısı ile disiplin işlemi de bu düzenlemeye ilişkindir. Aile hekimliğindeki görevleri bittikten sonra eski kadrolarına geçtiklerinde 657 Sayılı Kanun uygulanır. Yeni kanun teklifiyle bir fiil işlendiği zaman tek fiille iki ayrı kurumun cezası uygulanması söz konusudur. Bir fiile iki ayrı ceza verilmesi Anayasa’ya da Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'ne de aykırıdır. Personel fiili işlediği sırada hangi kanuna tabi ise o zamanki disiplin mevzuatına göre cezalandırılabilir. 

SÖZLEŞMENİN BAKANLIKÇA YENİLENMEMESİNE KARAR VERİLEBİLİR: Sağlığın geliştirilmesi, hastalıkların önlenmesi, takibi ve kontrolü, koruyucu sağlık hizmetlerinin standartlara uygun olarak yerine getirilmemesi gibi Bakanlıkça belirlenen performans hedeflerine ulaşılamaması halinde sözleşmenin Bakanlıkça yenilenmemesine karar verilebilir.  Yürütme organına düzenleme yetkisi veren bir yasa kuralının Anayasa'nın 7. maddesine uygun olabilmesi için temel ilkeleri koyması, çerçeveyi çizmesi gerekir. Ancak bu koşulla uzmanlık ve teknik konulara ilişkin hususların belirlenmesi yürütme organının takdirine bırakılabilir. Bu şekilde, daha önceki Kanun’da yetki devri yapıldığı için madde iptal edildiği halde cümleler değiştirilerek buraya ekleme yapılmıştır."